تشنج زمانی اتفاق می‌افتد که عملکرد مغز مختل شده و باعث تغییر در حرکات، توجه و تمرکز و سطح هوشیاری فرد می‌شود. انواع مختلف تشنج ممکن است در بخش‌های مختلف مغز ایجاد شده و گسترش یابد (همه بدن را در برگیرد). تشنج ممکن است به دلایل مختلفی در کودکان اتفاق بیفتد. تشنج در نوزاد متولد شده بسیار متفاوت از تشنج در بزرگسالان، کودکان مدرسه‌ای و خردسالان است. تشنج به خصوص در کودکانی که سابقه ابتلا به آن را نداشته‌اند برای والدین ترسناک و دلهره‌آور است.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#87bdec”]
تمامی کودکانی که برای اولین مرتبه دچار تشنج می‌شوند و یا کودکانی که به دفعات دچار اختلالات تشنج می‌شوند باید برای معاینه به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند.
تشنج در کودکان علائم متفاوتی دارد. یک توصیف کلی از حرکات مشهود و سطح هوشیاری کودک می‌تواند به پزشک در تشخیص نوع تشنج کمک کند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر راجع به علائم و درمان تشنج و مشکلات ناشی از آن می‌توانید با ما از طریق شماره02188415320 تماس حاصل فرمایید.[/alert]
دلایل
با این که تشنج می‌تواند به دلایل متعددی اتفاق بیفتد اما دلیل بروز تشنج در کودکان هنوز ناشناخته است. عموماً برخی از دلایل عبارتند از:
- سابقه فامیلی تشنج
- عفونت‌هایی مانند مننژیت
- مشکلات پیش‌رونده مانند فلج مغزی
- ضربه به سر
- اختلالات متابولیسمی
- داروها
- سموم
- اختلالات عروق خونی
- خونریزی مغزی
- بسیاری از مشکلات شناخته نشده
حدود یک‌چهارم کودکان مبتلا به تشنج به برخی دیگر از اختلالات و بیماری‌ها نیز دچار هستند. این اختلالات شامل غش کردن، حبس نفس، وحشت و کابوس‌های شبانه، میگرن و اختلالات روانی می‌شود.
انواع علائم
- مشهودترین علامت تشنج، تکان‌های عمومی بدن است. کودک دچار پرش‌های ریتمیک و اسپاسم عضلانی شده و در برخی موارد دچار اختلالات تنفسی شده و چشم‌های او می‌رود. پس از بروز تشنج معمولاً کودک خواب‌آلوده و گیج بوده و چیزی به یاد نمی‌آورد. این گروه از علائم با تشنج گراندمال (عمومی) و تشنج همراه با تب مشترک است.
- کودکان مبتلا به تشنج غایب (صرع خفیف) داری علائم کاهش هوشیاری و چشمک زدن هستند که سریع شروع شده و به سرعت خاتمه می‌یابد. حرکات تشنجی وجود ندارد. این کودکان بلافاصله پس از تشنج می‌توانند به کارهای خود ادامه دهند.
- حرکات مکرر مانند جویدن، صداهای لب یا دست زدن که پس از گیجی ایجاد می‌شود در کودکان مبتلا به اختلالات تشنج شایع بوده و به تشنج پیچیده جزئی معروف است.
- تشنج جزئی معمولاً فقط یک گروه از عضلات را در برمی‌گیرد که دچار اسپاسم و حرکات تشنجی می‌شوند. اسپاسم ممکن است از یک گروه از عضلات به گروه دیگر منتقل می‌شود که به آن تشنج رونده (مارس) گفته می‌شود. کودکان مبتلا به این نوع از تشنج ممکن است رفتارهای شدید در خلال بروز تشنج انجام داده و ممکن است بروز تشنج را به یاد آورند یا به یاد نیاورند.
تشخیص
اگر کودک مبتلا به تشنج باشد، پزشکان برخی از معاینات فیزیکی و بالینی را انجام می‌دهند. آنها از والدین در مورد سوابق خانوادگی تشنج پرسش‌هایی خواهند کرد. نوار مغزی (که در آن امواج مغزی با استفاده از قرار دادن سنسور روی جمجمه ضبط می‌شوند) برای بررسی و ارزیابی فعالیت‌های الکتریکی غیرعادی در مغز انجام می‌شود. نوار مغزی زمانی که نوزاد یا کودک خوب و بیدار است انجام می‌شود.
پزشکان برخی دیگر از آزمایش‌ها را برای تشخیص دلایل به کار می‌برند که برخی از آنها عبارتند از:
- اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون، با استفاده از متصل کردن سنسور به انگشتان دست (پالس اکسیمتری) برای تشخیص پایین بودن سطح اکسیژن
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری میزان قند (گلوکز)، کلسیم، منیزیم، سدیم و مواد دیگر برای تشخیص اختلالات متابولیسمی
- اسپینال تپ (پونکسیون کمری) برای نمونه‌برداری از مایعات اطراف مغز و نخاع (مایع مغز نخاعی) که برای تشخیص عفونت‌های مغزی و اختلالات دیگر مورد آزمایش قرار گیرد.
- کشت خون و ادرار برای تشخیص عفونت
- تصویربرداری از مغز مانند توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) یا در برخی موارد سونوگرافی برای بررسی بدشکلی مغز، خونریزی و آسیب‌های ساختاری دیگر در بافت مغز (برای مثال آسیب‌هایی که به دلیل سکته مغزی ایجاد شده‌اند)
درمان
درمان عموماً بر علت تمرکز دارد. برخی از کودکان برای کنترل تشنج باید دارو (داروهای ضد تشنج) مصرف کنند.
درمان‌های فوری
وقتی که یک کودک دچار تشنج می‌شود، والدین یا پرستار او باید کارهای زیر را انجام دهد تا از آسیب دیدن کودک جلوگیری شود:
- کودک را روی پهلو بخوابانید
- کودک را از مناطق خطرناک دور کرده (مانند راه پله یا از نزدیکی اشیا تیز)
- چیزی در دهان کودک قرار ندهید و سعی نکنید که زبان کودک را بگیرید
- نباید هیچ چیزی در دهان فردی که دچار تشنج شده است قرار داده شود.
پس از پایان تشنج، انجام اقدامات زیر می‌تواند مفید باشد:
- تا زمانی که کودک به طور کامل هوشیاری خود را به دست آورد نزد وی بمانید
- وضعیت تنفس کودک را بررسی نمایید و اگر کودک نفس نمی‌کشد از تنفس دهان به دهان برای بازیابی تنفس او کمک بگیرید
- هیچ غذا، مایعات یا دارویی در دهان کودک قرار ندهید تا به طور کامل هوشیاری خود را به دست آورد
- بررسی کنید که آیا کودک تب دارد یا نه، در صورتی که کودک تب داشت به او استامینوفن یا ایبوپروفن داده و لباس‌های گرم او را از تنش درآورید.
اگر تشنج بیش از 15 دقیقه طول بکشد، پزشک داروهایی مانند لورازپام یا فنی توئین ضد تشنج که معمولاً تزریقی هستند (داخل وریدی) را برای پایان دادن به تشنج تجویز می‌کند. کودکان مبتلا به صرع باید به طور دقیق برای مشکلات تنفسی و فشار خون تحت نظر باشند
درمان‌های بلند مدت
- اگر کودک فقط یک مرتبه دچار تشنج شد معمولاً نیازی به استفاده از داروهای ضد تشنج ندارد. داروهای ضد تشنج برای تشنج‌های عودکننده یا تشنج‌هایی که احتمال تکرار آنها وجود دارد تجویز می‌شوند.
- در صورتی که مقدار استاندارد دارو در کنترل تشنج کافی نباشد معمولاً دوز دارو افزایش می‌یابد. دوز دارو با رشد کودک و متناسب با وزن او تنظیم می‌شود. داروهای ضد تشنج با برخی داروهای دیگر اختلال دارویی پیدا می‌کنند بنابراین والدین باید پزشک را در مورد تمام داروها و مکمل‌هایی که کودکشان مصرف می‌کند آگاه کنند. بیشتر کودکان باید داروهای ضد تشنج را تا دو سال بعد از اتمام تشنج مصرف کنند. زمانی که تشخیص داده شد که باید مصرف داروهای ضد تشنج متوقف شود، پزشک در یک دوره زمانی با کاهش تدریجی دوز دارو، مصرف آن را قطع می‌کند و مصرف دارو به یکباره قطع نمی‌شود.
- در برخی از موارد تغییر در رژیم غذایی می‌تواند از بروز تشنج جلوگیری کند. برای مثال برخی از پزشکان، رژیم‌های کتوژنیک را توصیه می‌کنند. این نوع از رژیم کربوهیدرات بسیار کمی داشته و پرچربی است.
- در صورتی که تشنج کودک پس از مصرف دو یا چند داروی ضد تشنج هنوز باقی بود یا عوارض جانبی آن برای وی غیرقابل‌تحمل بود می‌توان از عمل جراحی صرع یا اپیلپسی کمک گرفت. در این عمل جراحی قسمتی از مغز برداشته می‌شود. در برخی موارد انجام این عمل باعث می‌شود که تشنج کودک کاهش یابد. قبل آر انجام این عمل جراحی، یک جراح مغز و اعصاب و متخصص مغز و اعصاب خطرات احتمالی و مزایای این جراحی را برای والدین توضیح خواهند داد. حتی در زمانی که انجام این عمل جراحی باعث کاهش تکرر و شدت تشنج شود بسیاری از کودکان باید هنوز از داروهای ضد تشنج استفاده کنند.
- تحریک عصب واگ می‌تواند در برخی موارد، تعداد دفعات تشنج در کودکان را کاهش دهد. این عمل جراحی می‌تواند برای کودکان زیر 4 سال انجام شود. برای تحریک عصب واگ، پزشک یک دستگاه شبیه به پیس میکر را در زیر شانه چپ کودک کاشته و آن را به وسیله سیم از زیر پوست به عصب واگ در گردن وصل می‌کند.
این عمل یک عمل سرپایی محسوب می‌شود و یک تا دو ساعت طول می‌کشد. این دستگاه مرتباً روشن و خاموش شده و به صورت دوره‌ای عصب واگ را تحریک می‌کند. همچنین زمانی که کودک یا مراقبان و والدین او احساس می‌کنند که تشنج در حال شروع شدن است با استفاده از یک آهنربا می‌توان دستگاه را به کار انداخت تا عصب واگ را تحریک کند. تحریک عصب واگ علاوه بر مصرف داروهای ضد تشنج مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پیشگیری
از بروز بیشتر تشنج‌ها نمی‌توان جلوگیری کرد. البته استثناهایی مانند ضربه به سر و عفونت‌های دوران بارداری هم وجود دارد اما کنترل آن بسیار دشوار است
- کودکانی که دچار تشنج همراه با تب می‌شوند باید تب آنها در هنگام بیماری به خوبی کنترل شود
- بیشترین کمکی که مراقبان می‌توانند بکنند این است که از بروز حوادث در حین بروز تشنج پیشگیری کنند
- کودک می‌تواند در بیشتر فعالیت‌ها با کودکان دیگر شرکت کنند. والدین و مراقب‌های دیگر باید در مورد اقدامات محافظتی مضاعف هوشیار بوده مانند حضور یک بزرگ‌تر در هنگامی که کودک شنا می‌کند یا در فعالیت‌هایی که ممکن است در صورت بروز تشنج باعث آسیب‌دیدگی او شود.
- یکی از محل‌هایی که باید به دقت مراقب کودک بود در حمام است. دوش گرفتن مرجح است زیرا احتمال بروز خطرات ناشی از دراز کشیدن در وان حمام را کاهش می‌دهد.
