کما (اغما):عوامل ،علائم و مراقبت های درمانی آن

کما یک حالت بیهوشی طولانی‌مدت است و در این شرایط فرد واکنشی نسبت به محیط اطراف خود نشان نمی‌دهد. بیمار درواقع زنده بوده و به نظر می‌رسد که خوابیده است، هرچند برخلاف یک خواب عمیق، با هیچ محرکی ازجمله درد بیدار نمی‌شود.

کما یا اغماء در اثر یک آسیب به مغز ایجاد می‌شود. آسیب مغزی می‌تواند به علت افزایش فشار، خونریزی، کمبود اکسیژن یا تجمع سموم در بدن رخ دهد. این آسیب ممکن است موقتی و برگشت‌پذیر یا دائمی باشد.

[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#87bdec”]

بررسی کما ذاتاً پیچیده است و انجام مشاوره و کنترل عصبی می‌تواند ارزشمند باشد. همچنین شرایطی وجود دارد که در آن مشاوره می‌تواند سازنده باشد؛ برای مثال سندرم آمبولی چربی مغز، آبسه نخاعی اپی‌دورال در یک بیمار مبتلابه شوک عفونی در کما، سندرم انسفالوپاتی برگشت‌پذیر خلفی و تمام شرایطی که در ابتدا برای متخصص مراقبت‌های ویژه گیج‌کننده به نظر می‌رسند. اغلب روش‌های کنترل و درمان این وضعیت پس از یک مشاورهٔ عصبی تغییر می‌کند.

متخصصین مغز و اعصاب می‌توانند تعیین کنند که برخی علائم خاص نسبت به اختلال ناشی از دارو بیشتر دلالت بر آسیب ساختاری جدید دارند.

برای دریافت مشاوره‌های لازم جهت مراقبت‌های ویژه برای بیمار دچار کما می‌توانید با ما از طریق شماره‌های 02188415320 تماس حاصل فرمایید.

دلایل کما

مشکلاتی که می‌توانند منجر به کما یا اغماء شوند عبارت‌اند از:

تروما

ضربه مغزی می‌تواند موجب تورم و یا خونریزی مغزی شود. زمانی که مغز در اثر ضربه ورم می‌کند، مایع به جمجمه فشار وارد می‌کند. این تورم ممکن است درنهایت موجب ایجاد فشار بر ساقهٔ مغز گردد که می‌تواند به دستگاه فعال‌کنندهٔ مشبک -که بخشی از مغز است که مسئول هوشیاری و انگیزش می‌باشد- آسیب برساند.

التهاب

التهاب بافت مغز می‌تواند حتی بدون درد رخ دهد. گاهی اوقات کمبود اکسیژن، عدم تعادل الکترولیت یا هورمون‌ها می‌توانند موجب التهاب گردند.

خونریزی

خونریزی در لایه‌هایی از مغز ممکن است به علت تورم و فشار برطرف آسیب‌دیدهٔ مغز موجب کما شود. فشارخون بالا، آنوریسم مغزی و تومورهای مغزی دلایل غیر ضربه‌ای خونریزی مغزی می‌باشند.

سکته مغزی

در اثر سکته مغزی هیچ جریان خونی به بخش اصلی ساقهٔ مغز وجود ندارد یا منجر به کمبود خون‌رسانی همراه با التهاب می‌گردد که درنتیجهٔ آن ممکن است کما رخ دهد.

قند خون

در افراد مبتلابه دیابت کما می‌تواند درزمانی که میزان قند خون بسیار بالا است رخ دهد. این وضعیت تحت عنوان هایپرگلایسمی یا ازدیاد قند خون شناخته می‌شود. این نوع کما معمولاً پس از اصلاح قند خون برگشت‌پذیر است.

فقدان اکسیژن

اکسیژن برای عملکرد مغز ضرری است. ایست قلبی موجب توقف ناگهانی جریان خون و اکسیژن به مغز می‌گردد که هیپوکسی یا کم اکسیژنی نامیده می‌شود. فقدان اکسیژن همچنین می‌تواند در اثر غرق شدن یا خفگی نیز رخ دهد.

عفونت

عفونت سیستم عصبی مرکزی مانند مننژیت یا انسفالیت می‌تواند موجب کما شود.

سموم

به‌عنوان مثال، آمونیاک ناشی از بیماری کبد، دی‌اکسید کربن ناشی از حمله شدید آسم یا اوره ناشی از نارسایی کلیه می‌تواند موجب تجمع مواد سمی در بدن شود. مصرف دارو و الکل به میزان زیاد نیز می‌تواند سبب اختلال در عملکرد یاخته‌های عصبی مغز گردد.

تشنج

یک حمله تشنجی به‌ندرت می‌تواند موجب کما شود، اما تشنج‌های مداوم ممکن است منجر به کما شوند. حملات تشنجی مکرر می‌توانند از بازیابی مغز در بین حملات جلوگیری کند. این امر موجب عدم هوشیاری طولانی‌مدت و کما می‌گردد.

انواع مختلف کما

انواع کما عبارت‌اند از:

حالت نباتی پایدار

بیماران در کما درخطر عوارض متعددی هستند. یکی از جدی‌ترین آن‌ها ورود به حالت نباتی پایدار است. کمایی که بیشتر از دو تا چهار هفته به طول بیانجامد تحت عنوان حالت نباتی پایدار طبقه‌بندی می‌شود. بیمارانی که دچار چنین حالتی می‌شوند معمولاً احتمال بهبودی آن‌ها بسیار کم می‌باشد. در حالت نباتی پایدار تنها سیستم تنفسی، گردش خون و چرخه‌های خواب و بیداری فعال هستند.

انسفالوپاتی متابولیک سمی

این وضعیت یک اختلال حاد در عملکرد مغز است که علائمی مانند گیجی و یا هذیان دارد. این حالت معمولاً برگشت‌پذیر است. دلایل این اختلال متفاوت هستند و می‌توانند شامل بیماری‌های سیستمیک، عفونت، نقص عضو و یا سایر بیماری‌ها باشند.

آسیب مغزی ناشی از کم اکسیژنی

این وضعیت به علت کمبود اکسیژن در مغز به وجود می‌آید. کمبود اکسیژن برای چند دقیقه موجب مرگ سلول‌های بافت‌های مغز می‌شود. این آسیب ممکن است در نتیجهٔ حمله قلبی (ایست قلبی)، ضربه به سر یا تروما، غرق شدن، مسمومیت و یا مصرف بیش‌ازحد دارو یا مواد مخدر به وجود بیاید.

سندرم قفل‌شدگی

این حالت یک بیماری عصبی نادر است. به‌جز عضلات چشم سایر عضلات به‌طور کامل فلج می‌شوند، اما فرد بیدار و هوشیار است و ذهنی سالم و طبیعی دارد.

مرگ مغزی

توقف غیرقابل بازگشت عملکرد مغز را مرگ مغزی می‌گویند. مرگ مغزی ممکن است در اثر هرگونه آسیب ماندگار یا گسترده به مغز به وجود آید.

کمای پزشکی

این نوع کمای موقت یا حالت عمیق بیهوشی به‌منظور محافظت از مغز در برابر التهاب پس از آسیب استفاده می‌شود. بیمار دوز کنترل‌شده‌ای از یک مادهٔ بیهوشی دریافت می‌کند که موجب فقدان احساس یا هوشیاری می‌شود. سپس پزشکان با دقت علائم حیاتی بیمار را کنترل می‌کنند. این کما تنها در واحد مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها قابل انجام است.

علائم کما

یکی از بارزترین علائم کمای اغماء عدم هوشیاری می‌باشد. شروع کما می‌تواند تدریجی یا فوری باشد که بستگی به علت آن دارد. بیمارانی که دچار آسیب‌های مغزی خفیف ناشی از ضربه باشند ممکن است پیش از رفتن به کما احساس سردرد، خواب‌آلودگی، گیجی، بدن‌درد، تب و سرگیجه داشته باشند.

بیماران در کما فاقد هوشیاری هستند به این معنی که هیچ واکنشی نسبت به محرک‌های خارجی یا درد نشان نمی‌دهند. هرچند ممکن است حرکات واکنشی داشته باشند، بیمارانی که حرکات هدف‌داری نشان نمی‌دهند ناهوشیار تلقی می‌شوند. چشم‌های بیماران در کما بسته است، اختلال تنفسی دارند و الگوی خواب و بیداری طبیعی از خود نشان نمی‌دهند.

تشخیص کما

پزشکان اغلب از اسکن‌های MRI برای کنترل آسیب بافت مغز یک بیمار کمایی استفاده می‌کنند. همچنین از معاینات فیزیکی و نیز فناوری‌های پزشکی برای بررسی آسیب‌های مغزی و تشخیص کما استفاده می‌شود. پس از درمان زخم‌های باز و برقراری شرایط تنفسی مناسب و جریان خون به مغز، سابقهٔ پزشکی بیمار به‌منظور کنترل داروها، بیماری‌هایی مانند دیابت و حوادث پزشکی مانند سکته مغزی، بررسی می‌شود. سپس واکنش‌های بیمار و اندازهٔ مردمک چشم برای تعیین میزان هوشیاری وی کنترل می‌شود. پزشک همچنین یک نمونه خون از بیمار می‌گیرد تا آزمایش‌های شمارش خون، الکترولیت و سطح گلوکز خون انجام شوند و هرگونه بقایای داروها یا مواد سمنی مانند مونوکسید کربن بررسی شود.

پس از اتمام معاینات جسمی، چندین معاینه عصبی مانند سی‌تی‌اسکن مغز، ام آر آی مغز و نوار مغز انجام می‌گیرد. میزان هوشیاری بیمار با استفاده از مقیاس کمای گلاسکو یا مقیاس رانچو لس امیگز ارزیابی می‌شود. این مقیاس‌ها به پزشکان برای بررسی احتمال بهبودی بیمار نیز کمک می‌کند.

درمان کما

درمان کما بستگی به علت آن دارد. افراد نزدیک به بیماران کمایی باید تا حد امکان اطلاعات لازم را در اختیار پزشکان قرار دهند تا به آن‌ها برای تعیین علت کما کمک کنند. مراقبت پزشکی فوری برای درمان شرایط بالقوه برگشت‌پذیر بسیار حیاتی است.

به‌منظور درمان موفقیت‌آمیز بیماران کمایی، پزشکان باید از آسیب‌های مغزی ثانویه مانند التهاب و فشار درون جمجمه‌ای و ایجاد صدمات بیشتر جلوگیری کنند.

کاهش فشار درون جمجمه‌ای

برای کاهش فشار درون جمجمه‌ای پزشک باید برخی داروها را تجویز کند و یا توصیه به عمل جراحی نماید. ممکن است جراحی مغز یا کرانیوتومی برای کاهش فشار انجام شود؛ در این روش حفره‌هایی در جمجمه ایجاد می‌شود تا امکان تخلیه خون و مایع اضافه فراهم گردد. ممکن است جراح به‌جای این عمل، از یک کاتتر برای کاهش فشار یا برداشتن بخشی از جمجمه استفاده کند تا فضای کافی برای تورم مغز ایجاد شود.

سایر روش‌های درمانی کما

به‌محض پذیرش بیمار در بیمارستان، غالباً از آنتی‌بیوتیک یا گلوکز برای درمان عفونت‌های مشکوک یا کمای ناشی از دیابت استفاده می‌شود. ممکن است پزشکان داروهای قوی‌تری را برای کنترل بیمارانی که دچار حملات تشنجی هستند، تجویز کند.

ازآنجایی‌که درمانی برای کما یا اغماء وجود ندارد، گزینه‌های درمانی محدود به پیشگیری از آسیب‌های بیشتر، درمان دلایل زمینه‌ای و حفظ جریان خون مناسب و تغذیهٔ بیمار می‌باشند.

احتمال بهبودی از کما چقدر است؟

احتمال بهبودی بیمار بستگی به دلیل کما، امکان برطرف شدن مشکل زمینه‌ای و مدت‌زمان کما دارد. اگر مشکل قابل برطرف شدن باشد، فرد اغلب می‌تواند به سطح اولیه عملکردی خود بازگردد. در کماهایی که در اثر مسمومیت دارویی پدید می‌آیند درصورتی‌که توجه فوری پزشکی انجام شود، نرخ بهبودی بالا است. مواردی از کما نیز که در اثر آسیب‌های مغزی ایجاد می‌شوند نسبت به کماهای مرتبط با کمبود اکسیژن، نرخ بهبودی بالاتری دارند.

پیش‌بینی امکان بهبودی درزمانی که فرد در اغماء است می‌تواند بسیار دشوار باشد. شرایط هر فردی متفاوت است و بهترین کار مشاوره با متخصص مغز اعصاب است. به‌طورکلی هرچه که فرد مدت‌زمان بیشتری در کما باشد، احتمال بهبودی نیز کمتر می‌شود. بااین‌حال بسیاری از بیماران ممکن است هفته‌ها پس از کما بیدار شوند، هرچند احتمالاً مبتلابه معلولیت‌ها و ناتوانی‌های قابل‌توجهی خواهند شد.