اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی نوعی اختلال ذهنی است که معمولاً در سال‌های پایانی دوره نوجوانی یا اوان بزرگسالی بروز می‌یابد و با علائمی همچون هذیان، توهم و دیگر مشکلات شناختی همراه است. اسکیزوفرنی غالباً چالش و نبردی مادام‌العمر را به بیمار تحمیل می‌کند.
30 ـ 16 سالگی شایع‌ترین بازه سنی بروز اسکیزوفرنی است و سن بروز علائم در آقایان اندکی کمتر از بانوان است. روند بروز این اختلال در بسیاری از موارد چنان آهسته است که خود بیمار اطلاعی ندارد که سال‌ها است دچار این اختلال است. البته برخی موارد بیماری به سرعت و به صورت ناگهانی بروز می‌یابد. شیزوفرنی براساس نتایج بعضی از پژوهش‌ها پی‌آمد نقص در رشد نورون‌های مغز در دوران جنینی است که در مراحل بعدی زندگی به صورت یک بیماری کامل بروز می‌یابد.
اسکیزوفرنی اختلالی چالش‌برانگیز است که غالباً تمییز قائل شدن بین واقعیت و خیال، تفکر شفاف، مدیریت عواطف و احساسات، ارتباط برقرار کردن با دیگران و ارائه یک عملکرد عادی را دشوار می‌سازد. بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی صداهایی را می‌شنوند که واقعیت ندارد. برخی بیماران معتقداند که دیگران ذهن‌شان را می‌خوانند، تفکرشان را کنترل می‌کنند یا علیه‌شان توطئه می‌کنند. این توهمات بیمار را به شدت و به طور دائم مضطرب می‌کند و باعث انزواطلبی و گوشه‌گیری آنها و گاهی اوقات پرخاشگری‌شان می‌شود.
در کلینیک تخصصی مغز و اعصاب دکتر سخابخش بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده شده و درمان های مناسب برای این بیماران تجویز می شود. این مرکز همچنین با دستگاه های تشخیصی پیشرفته قادر به تشخیص صحیح این بیماری می باشد.
برای اطلاع از علت و روش های درمانی ما برای بیماری شیزوفرنی می توانید با 02188415320 تماس حاصل فرمایید.
فهرست مطالب [پنهانسازی]
علل اسکیزوفرنی
متخصصین معتقداند که چند عامل در شروع اسکیزوفرنی نقش دارد. شواهد حاکی از آن است که عامل‌های ژنتیکی و محیطی در ترکیب با یکدیگر به ابتلا به اسکیزوفرنی دامن می‌زند. عنصر اصلی این عارضه وراثت است، اما محرک‌های محیطی نیز تاثیر قابل توجهی بر آن دارد.
در ادامه عواملی را که باعث شروع اسکیزوفرنی می‌شود، توضیح می‌دهیم.
وراثت ژنتیکی
اگر در خانواده سابقه شیزوفرنی وجود نداشته باشد، احتمال بروز آن کمتر از یک درصد است. اما اگر یکی از والدین دچار اسکیزوفرنی باشد، احتمال بروز آن به ده درصد افزایش می‌یابد.
عدم تعادل شیمیایی در مغز
متخصصین معتقداند که عدم تعادل دوپامین، نوعی انتقال دهنده عصبی، باعث شروع اسکیزوفرنی می‌شود. سروتونین نیز انتقال دهنده عصبی دیگری است که در بروز این بیماری نقش دارد.
روابط خانوادگی
هیچ گونه شواهدی وجود ندارد که تایید کند روابط خانوادگی باعث بروز اسکیزوفرنی می‌شود یا نمی‌شود. اما برخی بیماران مبتلا معتقداند که تنش در محیط خانواده محرک عود بیماری است. اما خانواده درمانی بیماران اسکیزوفرنی یکی از راههای درمان این بیماران محسوب می شود.
عامل‌های محیطی
هرچند این موضوع با قطعیت اثبات نشده است، اما بسیاری احتمال می‌دهند که عفونت‌های ویروسی و آسیب‌دیدگی قبل از تولد باعث بروز شیزوفرنی می‌شود.
تجربیات مضطرب کننده غالباً ابتلا به اسکیزوفرنی را در پی دارد. بیمار پیش از بروز علائم حاد بدخلق و مضطرب می‌شود و نمی‌تواند تمرکز کند. این تغییرات در خلق و خو مشکلاتی را در روابط بیمار ایجاد می‌کند و حتی باعث طلاق یا اخراج از کار می‌شود.
این عامل‌ها غالباً مسبب شروع بیماری دانسته می‌شود، حال آن که برعکس است و بیماری باعث این بحران شده است. بنابراین نمی‌توان به راحتی گفت که آیا اسکیزوفرنی باعث استرس و تنش شده یا این که بیماری خود پی‌آمد این عامل‌ها است.
اسکیزوفرنی ناشی از مصرف مواد
مصرف ماری جوانا و LSD باعث عود اسکیزوفرنی می‌شود. به علاوه در افرادی که مستعد بیماری‌های روانی مانند شیزوفرنی هستند، مصرف حشیش محرکی است که باعث بروز نخستین حمله بیماری می‌شود.
برخی پژوهشگران معتقداند که بعضی داروهای تجویزی، مانند استروئیدها و محرک‌ها به بروز پسیکوز می‌انجامد.
علائم
درصد قابل توجهی از بیماران دچار اسکیزوفرنی به دیگران وابسته می‌شوند، چرا که نمی‌توانند از خودشان مراقبت کنند یا وظایف شغلی‌شان را انجام دهند. بسیاری از بیماران در برابر درمان مقاومت می‌کنند و پرخاشگرانه معتقداند که هیچ مشکلی ندارند.
برخی بیماران علائم مشخصی دارند، اما عده‌ای تا زمانی که توهمات و افکار خود را شرح نداده‌اند، سالم به نظر می‌رسند. عوارض و پی‌آمدهای اسکیزوفرنی محدود به خود بیمار نمی‌شود و خانواده، دوستان و اجتماع پیرامون وی را نیز درگیر می‌کند.
نشانه‌ها و علائم شیزوفرنی متغیر است و برای تمام بیماران یکسان نیست.
علائم شیزوفرنی در چهار دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- علائم مثبت: علائم مثبت یا علائم روانی مانند توهم و هذیان
- علائم منفی: علائم منفی به عناصری اشاره دارد که از بیمار سلب شده است. عدم مشاهده احساسات مختلف روی صورت یا بی‌انگیزگی از جمله علائم منفی به شمار می‌آید.
- علائم شناختی: این علائم بر فرایندهای فکری بیمار اثر می‌گذارد و ممکن است منفی یا مثبت باشد. تمرکز نداشتن یکی از علائم منفی شناختی است.
- علائم عاطفی: این علائم معمولاً از نوع منفی است و شامل مواردی مانند بی‌احساسی می‌شود.
علائم اصلی اسکیزوفرنی عبارت است از:
- هذیان: بیمار باورهای اشتباهی دارد که به اشکال گوناگونی چون هذیان مورد آزار و اذیت قرار گرفتن یا توهم فردی مهم بودن نمودار می‌شود. برخی بیماران فکر می‌کنند که دیگران آنها را از راه دور کنترل می‌کنند یا تصور می‌کنند که توانایی‌ها و نیروهای ماوراء الطبیعه دارند.
- توهم: توهم شنیداری شایع‌تر از توهم دیداری، احساسی، چشایی یا بویایی است و بیمار صداهایی را می‌شنود که واقعی نیست. بیماران دچار شیزوفرنی با طیف وسیعی از توهمات مختلف دست و پنجه نرم می‌کنند.
- اختلال تفکر: بیمار بدون هیچ دلیل منطقی از یک موضوع به موضوع دیگر می‌پرد. بیمار سردرگم است و نمی‌توان سخنان وی را دنبال کرد.
دیگر علائم اسکیزوفرنی به شرح زیر است:
- بی‌انگیزگی: بیمار هیچ سائق و انگیزه‌ای برای دنبال کردن کارهای خود ندارد و امور روزمره‌ای مانند شستشو و آشپزی را نادیده می‌گیرد.
- ضعف در بیان عواطف: بیمار به وقایع خوشحال کننده یا ناراحت کننده واکنشی نشان نمی‌دهد یا این واکنش بسنده نیست.
- انزواطلبی: گوشه‌گیری بیمار غالباً به این خاطر است که فکر می‌کند دیگران در صدد آزار دادن او هستند.
- عدم آگاهی از ابتلا به بیماری: ازآنجایی که هذیان‌ها و توهمات به نظر بیمار واقعی می‌رسد، بسیاری از بیماران معتقداند که هیچ مشکلی ندارند؛ بنابراین به دلیل ترس از بروز عوارض جانبی از مصرف دارو خودداری می‌کنند یا حتی فکر می‌کنند که دارو سم است و هدف کشتن آنها است.
- مشکلات شناختی: توانایی بیمار برای تمرکز کردن، به خاطر آوردن، برنامه‌ریزی کردن و سازمان‌دهی زندگی تحت الشعاع بیماری قرار می‌گیرد. همچنین ارتباط برقرار کردن برای بیمار دشوار می‌شود.
تشخیص و آزمایش
متخصص اسکیزوفرنی را با توجه به کنش‌های بیمار تشخیص می‌دهد. اگر پزشک احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی را بدهد، سابقه روانی و پزشکی بیمار را بررسی می‌کند.
همچنین آزمایش‌های خاصی برای تشخیص افتراقی و رد احتمال ابتلا به بیماری‌ها و عارضه‌های دیگری انجام می‌شود که علائمی مانند علائم اسکیزوفرنی را به وجود می‌آورد. آزمایش‌های زیر برای تایید تشخیص شیزوفرنی انجام می‌شود:
- آزمایش خون: چنانچه پزشک احتمال دهد که سوء مصرف مواد باعث بروز علائم شده است، دستور آزمایش خون می‌دهد. البته آزمایش خون برای حذف علل فیزیکی بیماری نیز انجام می‌شود.
- آزمایش‌های تصویربرداری: تصویربرداری برای تشخیص تومورها و مشکلات مربوط به ساختارهای مغز انجام می‌شود.
- ارزیابی روانی: متخصص با پرسیدن سوالاتی درباره افکار، خلق و خو، توهمات، نشانه‌های خودکشی، تمایلات خشونت آمیز و بررسی رفتار و ظاهر بیمار ارزیابی روانی جامعی را انجام می‌دهد.
همچنین پزشک باید احتمال ابتلا به اختلال‌های ذهنی، مانند اختلال دوقطبی یا اختلال شیزوافکتیو را نیز بررسی کند.
درمان
بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی می‌توانند با بهره‌گیری از درمان مناسب، زندگی پربار و مفیدی داشته باشند. درمان بسیاری از علائم اسکیزوفرنی را تسکین می‌دهد. بااین حال اکثر بیماران دچار این اختلال باید این علائم را تا پایان عمر تحمل کنند.
به باور روانپزشکان موثرترین درمان شیزوفرنی، ترکیبی از روش‌های زیر است:
- دارو
- مشاوره روانی
- منابع خودیاری
داروهای ضدروان پریشی انقلابی را در زمینه درمان شیزوفرنی ایجاد کرده است و بسیاری از بیماران می‌توانند با مصرف آنها، به جای بستری شدن در بیمارستان، در اجتماع زندگی کنند.
دارو
متداول‌ترین داروهای اسکیزوفرنی عبارت است از:
- ریسپریدون (ریسپردال): این دارو نسبت به دیگر داروهای ضدروان پریشی آتیپیک خاصیت آرام‌بخشی کمتری دارد. افزایش وزن و دیابت از عوارض احتمالی مصرف این دارو است که در مقایسه با مصرف کلوزاپین یا الانزاپین کمتر بروز می‌یابد.
- الانزاپین (زیپرکس): این دارو علائم منفی را برطرف می‌کند. اما احتمال افزایش وزن و بروز دیابت پس از مصرف آن بسیار بالا است.
- کوئتیاپین (سروکوئل): افزایش وزن و دیابت از عوارض جانبی مصرف این دارو است، هرچند احتمال بروز عوارض کمتر از مصرف کلوزاپین یا الانزاپین است.
- زیپراسیدون (گئودون): این دارو کمتر از دیگر داروهای ضدروان پریشی اتیپیک باعث افزایش وزن و دیابت می‌شود، اما آریتمی قلبی از عوارض احتمالی آن است.
- کلوزاپین (کلوزاریل): این دارو برای بیمارانی مفید است که به دیگر درمان‌ها مقاومت نشان داده‌اند. کلوزاپین رفتارهای خودکشی را در بیماران دچار اسکیزوفرنی کاهش می‌دهد. از عوارض آن می‌توان به افزایش وزن و دیابت اشاره کرد.
- هالوپریدول: هالوپریدول داروی ضدروان پریشی است که برای درمان شیزوفرنی تجویز می‌شود و اثر بلندمدت (چندین هفته) دارد.
دارو درمان اصلی اسکیزوفرنی است که متاسفانه رعایت دقیق رژیم دارویی گاه به مشکل بزرگی تبدیل می‌شود. بیماران باید داروها را برای مدتی طولانی مصرف کنند، مصرف درازمدت دارو هزینه‌های سنگینی را به بیمار و اطرافیان وی تحمیل می‌کند.
بیمار باید مصرف دارو را تا زمان رفع علائم ادامه دهد، در غیر این صورت علائم عود خواهد کرد.
نخستین حمله بیماری و بروز علائم بسیار ناراحت کننده است. مدت زیادی طول می‌کشد تا علائم برطرف شود و بیمار در طول دوران بهبود به شدت احساس تنهایی می‌کند. بنابراین بیمار در زمان شروع حمله بیماری به حمایت و پشتیبانی خانواده، دوستان و خدمات جمعی نیاز دارد.
