تکان مغزی یا کانکاشن یک آسیب مغزی خفیف بوده که به دلیل حرکت شدید یا ضربه‌ی مستقیم به سر ایجاد می‌شود. حرکت شدید باعث می‌شود تا مغز در درون استخوان جمجمه حرکت کرده و بچرخد. این حرکت باعث کشیدگی و آسیب دیدن سلول‌های عصبی و تغییرات شیمیایی در سلول‌های مغزی می‌شود. حرکت سریع بدن نیز درصورتی‌که تا حدی شدید باشد که بتواند سر را به‌طور ناگهانی به‌طرف عقب، جلو و یا طرفین ببرد می‌تواند باعث کانکاشن شود. تکان مغزی یک عارضه ی “خفیف” شناخته می‌شود چراکه معمولاً زندگی فرد را تهدید نمی‌کند. بااین‌حال، آثار تکان مغزی ممکن است شدید بوده و به مدت چندین روز، چندین هفته و یا حتی بیشتر از آن باقی بمانند.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#87bdec”]
زمانی که شما یا فرد دیگری دچار ضربه بر روی سر خود می‌شود، ممکن است فکر کنید که مسئله‌ی مهمی نیست ولی این مسئله‌ی مهمی است حتی به‌صورت موقت. افرادی که دچار تکان مغزی شده‌اند نباید بلافاصله پس از آسیب آن را نادیده گرفته و به زمین ورزش، مدرسه و یا محل کار خود بازگردند. درصورتی‌که علائم فرد شدید بوده و شامل کاهش سطح هوشیاری و حالت تهوع باشند، ممکن است لازم باشد تا فوراً به دنبال درمان آن بروید. زمانی که شما یا فرد دیگری دچار ضربه بر روی سر خود می‌شود، ممکن است فکر کنید که مسئله‌ی مهمی نیست ولی این مسئله‌ی مهمی است حتی به‌صورت موقت. افرادی که دچار تکان مغزی شده‌اند نباید بلافاصله پس از آسیب آن را نادیده گرفته و به زمین ورزش، مدرسه و یا محل کار خود بازگردند. درصورتی‌که علائم فرد شدید بوده و شامل کاهش سطح هوشیاری و حالت تهوع باشند، ممکن است لازم باشد تا فوراً به دنبال درمان آن بروید. شدیدتر شدن علائم و یا پیدایش علائم جدید پس از آسیب می‌تواند نشان‌دهنده‌ی نیاز به انجام معاینات بیشتر باشد. حتی در موارد خفیف‌تر، لازم است تا به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا او بتواند احتمال وجود عارضه‌های جدی در شما را بررسی کند. برای رزرو نوبت و یا اطلاع از روش‌های درمانی ما در کلینیک مغز و اعصاب دکتر سخابخش می‌توانید با شماره 02188415320 تماس حاصل فرمایید.[/alert][/alertt]
فهرست مطالب
علل
تصادفات رانندگی، زمین خوردن و آسیب‌های ورزشی نیز ازجمله علل شایع ایجاد کانکاشن به شمار می‌روند. هر ورزشی که در آن افراد با یکدیگر تماس داشته باشند می‌تواند منجر به ایجاد تکان مغزی شود.
در بین کودکان، اکثر موارد تکان مغزی در زمین بازی، به هنگام دوچرخه‌سواری و یا به هنگام انجام ورزش‌هایی چون فوتبال و بسکتبال اتفاق می‌افتند.
علائم h2
شایع‌ترین نشانه‌ی تکان مغزی، سردرد است. این علامت در صورت بدتر شدن سردرد با گذر زمان می‌تواند یک نشانه‌ی جدی از عارضه باشد که معنی آن، وجود خونریزی درون جمجمه می‌باشد.
ازجمله علائم دیگر عارضه می‌توان موارد زیر را نام برد:
- حالت تهوع
- مشکلات تعادلی و یا سرگیجه
- دوبینی و یا تار شدن دید
- حساسیت نسبت به نور و صدا
- خستگی مفرط و خواب‌آلودگی
- تغییر در الگوی خواب
- مشکل در درک کردن مطالب و یا تمرکز کردن
- افسردگی
- زودرنجی، استرس و یا ناراحتی
- احساس “ناخوش بودن کلی”
ازجمله دیگر علائم خطر می‌توان موارد زیر را نام برد:
- تشنج
- نشناختن افراد یا مکان‌های مختلف
- رفتارهای غیرعادی
در کودکان، در صورت بروز علائم زیر باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید:
- وجود هریک از علائم مربوط به بزرگسالان که در بالا ذکر شدند
- متوقف نشدن گریه و آرام نشدن کودک
- غذا نخوردن کودک
علائم تکان مغزی معمولاً در عرض چند دقیقه پس از ضربه به سر بروز می‌کنند. البته برخی از علائم این عارضه پس از چند ساعت ظاهر می‌شوند. ممکن است علائم عارضه در روزهای بعدی دچار تغییراتی شوند. برخی از علائم آن نیز زمانی بروز می‌کنند که مغز تحت‌فشار فعالیت‌هایی چون خواندن یا دویدن است.
چه کسانی بیشتر در خطر هستند؟
نوجوانان به دلیل قرار داشتن در سن رشد مغزی در خطر بیشتری قرار دارند. ورزشکارانی که به مدرسه می‌روند نسبت به ورزشکاران دانشگاهی در معرض خطر بیشتری برای کانکاشن قرار دارند. همچنین ورزشکاران دانشگاهی نسبت به ورزشکاران حرفه‌ای در معرض خطر بیشتری قرار خواهند داشت.
تشخیص
پزشک شما را ازنظر علائم فیزیکی، قدرت تفکر، توانایی‌ها و علائم مربوط به خلق و خو بررسی کرده و سعی می‌کند تشخیص دهد که آسیب مغزی (لینک به مقاله‌ی ضربه به سر) ایجاد شده از نوع کانکاشن است یا آسیب‌های دیگری چون شکستگی جمجمه و یا آسیب‌های دیگر ایجاد شده‌اند. انجام سی تی اسکن و یا اسکن ام آر آی را می‌توان برای بررسی خونریزی درون جمجمه به کار گرفت. بااین‌حال، این آزمایش‌ها آسیب‌های سلولی ایجاد شده در اثر تکان مغزی را نشان نخواهند داد.
به‌علاوه، روش‌های ذکرشده در زیر می‌توانند برای تشخیص تکان مغزی به کار گرفته شوند:
- تحت نظر گرفتن بیمار به مدت یک شب و بستری کردن او در بیمارستان (برای موارد شدیدتر)
- آزمایشات شفاهی، کتبی و یا کامپیوتری برای بررسی حافظه، توانایی توجه و تمرکز کردن و توانایی حل صحیح یک مسئله در مدت‌زمان مناسب
درمان
تحت نظر داشتن بیمار در ابتدای کار ممکن است با توجه به سن فرد و شدت ضربه‌ی وارد شده امری ضروری باشد. اصلی‌ترین درمان تکان مغزی استراحت کردن است. ممکن است پزشک از شما بخواهد تا زمانی را از محل کار خود مرخصی گرفته و یا به مدرسه نروید. با گذشت زمان و بهبود یافتن مغز، علائم عارضه کاهش پیدا می‌کنند.
علائم این عارضه بسته به شدت تکان مغزی، معمولاً بین 6 تا 10 روز ادامه پیدا می‌کنند. حال اکثر افراد ظرف مدت یک هفته بهتر می‌شود. افرادی که پس از گذشت یک هفته هنوز علائم عارضه در آن‌ها باقی است باید به یک متخصص مراجعه کنند.
در فاز اول تکان مغزی، فرد نباید از هیچ‌گونه داروی مسکن درد استفاده کند. داروهای مسکن ممکن است باعث پوشانیده شدن علائم عارضه شده و باعث شوند تا فرد مبتلا به کانکاشن به فعالیت‌های قبلی خود بازگردد.
پس از تشخیص داده شدن تکان مغزی، می‌توان از استامینوفن استفاده کرد. بااین‌حال، نباید این دارو را تنها برای تسکین سردرد استفاده کرد. ناپروکسن و ایبوپروفن (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) نباید در ابتدا مورد استفاده قرار بگیرند چراکه می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
توصیه‌های عمومی برای درمان تکان مغزی عبارت‌اند از:
- در طول شب مدت‌زمان زیادی را بخوابید و در روز استراحت کنید.
- از عوامل محرک حسی و بینایی دوری کنید ازجمله بازی‌های ویدیویی و آهنگ با صدای بلند.
- وعده‌های غذایی متعادل بخورید.
- به‌تدریج به فعالیت‌های عادی خود بازگردید، نه به‌صورت یکجا.
- در مورد زمان بازگشت به مدرسه یا محل کار با پزشک خود مشورت کنید.
- به رئیس خود و یا معلمین مدرسه بگویید که دچار تکان مغزی شده‌اید.
- از انجام فعالیت‌های فیزیکی یا ذهنی شدید خودداری کنید.
- از انجام فعالیت‌هایی که می‌توانند منجر به ایجاد دوباره‌ی تکان مغزی شوند مانند ورزش و یا برخی از بازی‌ها خودداری کنید.
- قبل از رانندگی، کار با ماشین‌های سنگین و یا دوچرخه‌سواری، با پزشک خود مشورت کنید.
- تنها از داروهایی استفاده کنید که پزشک شما آن‌ها را تأیید کرده است.
- برای برخی از افراد، سفرهای هوایی که در فاصله‌ی زمانی کوتاهی از ایجاد تکان مغزی انجام می‌شوند می‌توانند علائم عارضه را تشدید کنند.
- از انجام فعالیت‌های خسته‌کننده مانند تمیز کردن زیاد، ورزش کردن، کار کردن با کامپیوتر و یا انجام بازی‌های کامپیوتری خودداری کنید.
- قبل از بازگشت به فعالیت‌های قبلی خود ازجمله رانندگی کردن، ورزش و بازی‌ها، با پزشک خود مشورت کنید.
سؤالات متداول
درصورتی‌که در طول یک مسابقه‌ی ورزشی فردی دچار ضربه در ناحیه‌ی سر شود چه کاری باید انجام داد؟
ورزشکار آسیب‌دیده باید از زمین ورزشی خارج شده و تحت معاینه‌ی یک فرد متخصص در زمینه‌ی علائم تکان مغزی قرار بگیرد. ورزشکاری که علائم تکان مغزی را داراست نباید در آن روز دوباره ورزش کند و باید تا زمان رفع کامل علائم، از ورزش کردن دوری کند. ممکن است ورزشکار مجبور شود به مدت 1 تا 2 هفته از دنیای ورزش دور بماند تا عارضه‌ی او به‌کلی درمان شود.
مربیان ورزشی می‌توانند با ارائه‌ی اطلاعات زیر به روند درمانی تکان مغزی تا حد زیادی کمک کنند:
- علت ایجاد آسیب
- شدت ضربه به سر یا بدن
- کاهش سطح هوشیاری و مدت‌زمان آن
- هرگونه از دست دادن حافظه پس از ایجاد آسیب
- تعداد تکان‌های مغزی که فرد قبلاً به آن‌ها مبتلا شده است (در صورت وجود)
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
کاهش سطح هوشیاری (برای مدت بیش از یک دقیقه)، آسیب به گردن و یا عواملی مثل ضعف یا بی‌حسی (لینک به مقاله‌ی بی‌حسی دست و پا) که برای مدت‌زمان‌های طولانی وجود داشته باشند، می‌توانند علتی برای مراجعه‌ی شخص به اورژانس باشند.
چگونه می‌توانم از ایجاد کانکاشن جلوگیری کنم؟
برای کاهش خطر ایجاد عارضه‌ی تکان مغزی:
- همیشه به هنگام رانندگی از کمربند ایمنی استفاده کنید و کودکان را در صندلی مخصوص خود قرار دهید.
- در زمان دوچرخه‌سواری، موتورسواری، اسکیت، اسکی، اسب‌سواری و یا انجام ورزش‌های تماسی، از کلاه ایمنی مناسب و اندازه‌ی سر استفاده کنید.
- با نصب نرده از زمین خوردن بر روی راه‌پله‌ها جلوگیری کنید.
- در ابتدا و انتهای راه‌پله‌ها درهای ایمنی نصب کنید تا از عبور خردسالان جلوگیری شود.
- در محیط حمام دستگیره‌هایی را نصب کرده و در کف وان یا حمام خود از پادری‌های ضدلغزش استفاده کنید.
- نورپردازی محیط را بهتر کرده و مواردی که ممکن است بر روی آن‌ها سر بخورید را حذف کنید.
- بر روی پنجره‌ها از در ایمنی استفاده کنید تا از افتادن خردسالان به بیرون جلوگیری شود.
